Duurzaam vastgoed: waarom gemeenten nu moeten handelen
Verduurzaming. Vrijwel elke gemeente in Nederland is bezig om in 2050 volledig klimaatneutraal te zijn. Naast het feit dat verduurzamen goed is voor het milieu en cruciaal is om onze klimaatdoelen mee te bereiken, is verduurzaming ook heel aantrekkelijk om de alsmaar stijgende energiekosten te drukken.
Verduurzamen kan op veel manieren. Van simpelweg minder energie gebruiken tot water besparen of materialen hergebruiken. Bij het verduurzamen van gebouwen kun je denken aan zonnepanelen, betere isolatie, warmtepompen, met sedum vergroende daken of isolerend glas. Door verschillende energiezuinige maatregelen wordt een gebouw duurzamer. Hierdoor dalen je energiekosten dus fors.
Voor de meeste gemeentelijke gebouwen, zoals sportaccommodaties, recreatie- en onderwijsvoorzieningen zijn dit gunstige ontwikkelingen. De panden of voorzieningen zijn vaak ouder en slurpen energie. Dat geldt ook voor de diverse monumenten die we in steden beheren. Een paar zonnepanelen plaatsen of een spouwmuur isoleren kan vaak niet. De toegenomen duurzame opties bieden ook hierin steeds betere kansen.
Gemeentes besparen met verduurzaming niet alleen kosten. Ook gaan verduurzaamde panden gaan langer mee en zijn ze gebruiksvriendelijker. En daarmee vergoot je de kans dat het vastgoed in waarde stijgt.
Strategisch gemeentelijk vastgoed verduurzamen
De verduurzaming van gemeentelijk vastgoed vraagt om een strategische aanpak. Hier en daar wat zonnepaneeltjes of ledverlichting toevoegen, is niet genoeg. Er moet gekeken worden naar de gehele vastgoedportefeuille. Omdat je niet alles in één keer kunt verduurzamen en omdat je sommige maatregelen het beste tegelijk kunt nemen. Waar je begint? Stel jezelf enkele belangrijke vragen: – Welke gebouwen hebben de hoogste energiekosten? – Waar valt de meeste winst te behalen? – Welke gebouwen moeten binnenkort nodig onderhouden of gerenoveerd worden?
Duurzaamheid in overheidsgebouwen
Duurzaamheid in gebouwen gaat om meer dan alleen energiebesparing. Het gaat ook over aspecten als een gezond binnenmilieu (ventilatie), het gebruik maken van natuurlijke materialen en vergroening (ecologie), het hergebruiken van ‘geoogste’ materialen (circulariteit) en duurzaam waterbeheer.
> Binnenmilieu
Een gezond binnenmilieu is belangrijk voor de gebruikers. Een prettige temperatuur met voldoende daglicht, maar ook goede ventilatie maken ruimtes aangenamere én gezondere werk- en verblijfsplekken. Er zijn instanties die hierop toezien, dus het is van belang om dit als gemeente voor elkaar te hebben.
> Slim gebruik van natuur
Door het behouden van omringende vegetatie, zoals bomen, bosjes en struiken, zorg je voor een hoge luchtkwaliteit. Groen zorgt ook voor natuurlijke schaduw. Hoe minder zon er op je gebouw schijnt, hoe koeler het blijft. Een stap verder is de aanplant van extra bomen planten of de aanleg van een groen dak. Groen biedt een natuurlijke isolatielaag en kan tot enkele graden koelen. Een natuurlijke vorm van airconditioning die hittestress door verstening tegengaat.
> Circulair materiaalgebruik
Steeds vaker worden gebouwen niet meer ‘dom’ gesloopt, maar gestript en gedemonteerd. Bouwmaterialen worden gescheiden afgevoerd. En er wordt gekeken waar wanden, plafonds, trappen of deuren opnieuw kunnen worden gebruikt. Ook het gebruikt van bio-based isolatie komt steeds vaker voor. We hebben het dan over circulair materiaalgebruik. Het levert een grote bijdrage aan CO2-reductie, omdat er niet hoeft te worden gesloopt, maar ook niet opnieuw hoeft te worden geproduceerd.
Naast circulair materiaalgebruik is het verstandig om ook duurzaam bouwmateriaal te gebruiken. Denk aan hout, bamboe, natuursteen, gerecycled beton en metaal, kurk en hennep. Keurmerken zoals FSC of PEFC helpen hierbij, maar niet alles heeft een keurmerk, dus het is belangrijk om goed te onderzoeken waar bouwmaterialen vandaan komen. Zeker ook omdat gebouwen nu al een zogenaamd materialenpaspoort krijgen.
> Duurzaam waterbeheer
Hier gaat het om alle manieren om waterverbruik te verminderen en afvalwater te minimaliseren. Bijvoorbeeld door systemen die regenwater opvangen. Maar ook afvalwater kan hergebruikt worden door het eerst te zuiveren en daarna te gebruiken als irrigatiewater. SRO heeft eind dit jaar al bij zo’n 100 accommodaties watermeters geplaatst en we zullen dit verder uitbreiden. Vanuit het gebouwbeheersysteem kan worden gemonitord of er sprake is van normaal verbruik of bijvoorbeeld een gesprongen
leiding. Minder douches plaatsen is ook een van de water- en energiebesparende maatregelen.
Duurzame praktijkoplossingen voor gemeentelijke accommodaties
De gemeente Amersfoort wil de komende jaren maar liefst 60 gebouwen verduurzamen, zodat ze in 2030 allemaal CO2-neutraal zijn. Via meerjarenonderhoudsplannen werkt SRO hierin samen met aannemers om deze ambitie waar te maken. SRO neemt daarna de verdere exploitatie op zich. Een aantal gebouwen zijn inmiddels voorzien van meer ledverlichting, warmtepompen, zonnepanelen en groene daken. Deze gebouwen genereren nu aantoonbaar minder CO2.
Een mooi voorbeeld van duurzaam bouwen is de Femke Bol Hal. Deze hal is deels circulair gebouwd met oud materiaal van de vorige gymzaal en met bio-based materiaal. Er zijn vleermuiskasten, vogelhuisjes en een groen dak geplaatst om biodiversiteit te promoten. Het groene dak zorgt voor betere isolatie. Verder zitten er houtelementen in het gebouw (opslag van CO2) en is het glasoppervlak beperkt. Dit voorkomt een te snelle opwarming van het gebouw.
Van energieslurper naar energiezuinig vastgoed in vijf stappen
Veel gemeentelijke gebouwen zijn flinke energieslurpers. Met deze 5 stappen maak je gebouwen milieuvriendelijker en duurzamer:
- Energiescan: laat ons de gemeentelijke vastgoedportfeuille doorlichten met een professionele energiescan uitvoeren en ontwikkel onderhoudsbeleid;
- Snelle winst: neem maatregelen die weinig kosten maar veel opleveren, zoals led-verlichting en het optimaliseren van bestaande installaties met slimme meet- en regeltechniek;
- Isolatie: door te investeren in goede isolatie van dak, gevel en vloer zorg je ervoor dat het binnenklimaat prettig blijft voor gebruikers. Hierdoor hoeft de verwarming of airco niet zo snel aan;
- Duurzame installaties: vervang verouderde installaties door energiezuinige alternatieven, zoals elektrische warmtepompen die door zonnepanelen worden voorzien. Ook het gebruik van een grijswatersysteem (regenopvang) in plaats van drinkwater, biedt de nodige voordelen;
- Monitoring en gedrag: monitor de prestaties van de verduurzamingsmaatregelen en betrek gebruikers hierin. Als iets niet vaak gebruikt wordt = bijvoorbeeld douches – installeer er dan een beperkt aantal. Dit scheelt in onderhoud en energiekosten.
De toekomst van duurzaam gemeentelijk vastgoed
In 2015 is het klimaatakkoord van Parijs ondertekend. Na wat herzieningen hebben de EU-lidstaten afgesproken om in 2030 de helft minder broeikasgassen uit te stoten en in 2050 nagenoeg klimaatneutraal te zijn. Dat is een duidelijke stip aan de horizon waarin de diverse gemeentes en SRO de komende jaren niet alleen een voorbeeldfunctie vervullen, maar ook een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de verduurzaming van gemeentelijke vastgoedportefeuilles.